Yaşlı bireylerde çok rastlanan idrar kaçırma probleminin tıp dilindeki karşılığı üriner inkontinanstır. İdrar kaçırma birkaç damladan çay bardağına varacak miktarlarda olabilir. İdrar kaçırma problemi yaşlı bireyler için güç fiziksel, fonksiyonel ve psikolojik bozuklulara neden olarak yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler.
Yaş arttıkça idrar kaçırma problemi artış gösterir ve 65 yaş ve üzeri bireylerin neredeyse yarısında görülür. Kadınlarda erkeklere oranla 2-3 kat daha fazla görülür. Başka bir deyişle her beş kadın yaşlının üçünde ve her beş erkek yaşlının birinde idrar kaçırma görülmektedir.
İdrar kaçırma zaten kırılgan ve hassas hale gelen yaşlı bireylerin yaşam kalitesinde sosyokültürel, ekonomik ve tıbbi yönden olumsuz etkileriyle belirgin bir düşüşe neden olmaktadır.
İdrar kaçırma probleminin meydana gelmesinin sebepleri:
- Yaşla birlikte idrar yolu enfeksiyonlarının artış göstermesi
- İdrar torbası ve rahmi yerinde tutan dokularda zayıflama
- Böbrek ve idrar yollarındaki taş ve kum gibi durumlar
- Prostat büyümesi
- Menopoz sonucu östrojen hormonu düşüklüğü
- Çoklu ilaç kullanımı
- Gece idrara kalkma
- Psikolojik nedenler
- Hareket kısıtlılığı
- Kabızlık
İdrar kaçırma ani başlangıçlı(akut) ve kronik(persistan) olmak üzere iki başlığa ayrılır. Ani başlangıçlı idrar kaçırma genellikle geçici olarak adlandırılır ve tedavisi daha kolaydır. Kronik idrar kaçırma tiplerinin ise tedavisi daha zordur ve beş gruba ayrılır.
1.Sıkışma Tipi İdrar Kaçırma
En sık karşılaşılan tiptir. İdrar torbasının aşırı kasılmaları sonucu ortaya çıkar ve engellenemez. Kişiler idrarını tutamaz ve tuvalete yetişene kadar altına kaçırır. Belirtileri arasında günde 8 ve daha fazla idrara çıkma, gece idrara kalkma vardır. İleri yaş, şeker hastalığı, aşırı kilolu olma ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları risk faktörleridir.
2. Stres Tip İdrar Kaçırma
İkinci sık karşılaşılan idrar kaçırma problemidir. Ani karın ağrısıyla mesane boyunun ve idrar çıkış yolunun sarkası, idrar tutmayı sağlayan büzgeçlerin zayıflaması nedeniyle meydana gelir. Çok doğum yapmak, aşırı kilolu olmak, alt karın bölgesinden ameliyat olmuş olmak riski arttırır. Öksürme, hapşırma, eşya kaldırma, gülme, koşma ve hareket ile ortaya çıkması karakterizedir.
3.Taşma Tipi İdrar Kaçırma
Mesane çıkış yolunun tıkanması ve mesane kasılmalarının bozukluğu nedeniyle ortaya çıkar. İdrar torbası dolu olmasına rağmen idrar boşaltma görevini yerine getiremez ve sıkışma hissi ara sıra hissedilir. Sonuç olarak dolu mesane kapasitesinin sık sık aşılması sonucu taşma şeklinde ortaya çıkan idrar kaçırma görülür. Hastalar sık sık idrara çıkma ihtiyacı duyarlar ve idrara çıktıktan sonra idrar damlama problemi yaşarlar.
4.Fonksiyonel Tip İdrar Kaçırma
Hareket kısıtlığı yaşayan bireylerde meydana gelir. Kişilerin zamanında tuvalete ulaşamaması sonucu meydana gelen idrar kaçırma problemidir. Depresyon, demans, hareket kısıtlığı ve bazı ilaçlar bu tip idrar kaçırmaya neden olan faktörlerdir.
5.Karışık Tip İdrar Kaçırma
İki veya daha fazla idrar kaçırmanın birlikte görülmesi sonucu oluşan idrar kaçırma problemidir.
İdrar Kaçırma Probleminde Tedavi
Tedavi iki basamaklı olarak gerçekleştirilir. İlk basamak düzeltilebilir sebeplerin saptanması ve ortadan kaldırılması olmalıdır. Davranış ve alışkanlık değişiklikleri yapılmalıdır. Davranış değişiklikleri arasında beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesi, idrar torbası eğitimi, tuvalete gitme alışkanlığı oluşturma sıralanır. İkinci basamak ise davranış ve ilaç tedavileridir. Davranış ve ilaç tedavileri için geriatrik bir uzmana danışmak gerekir. Tedaviden fayda görmeyen hastalarda sondalar, inkontinans pedleri, inkontinans çamaşırları gibi yardımcı cihazlar kullanılarak hastaların yaşam kalitesi en üst düzeye çıkarılmaya çalışılmaktadır.
İdrar kaçırma probleminiz varsa şunlara mutlaka dikkat ediniz:
- Kola, çay, kahve gibi kafeinli ve alkollü içecekler tüketmeyiniz.
- Kabızlık idrar kaçırmayı tetiklediğinden lifli besinler tüketmeye çalışın.
- Kilo kontrolünüzü sağlamayı unutmayın.
- Sıkışmayı geciktirmek için tuvalete koşmayınız.
- İdrara sıkıştığınızda ayakta durunuz ya da oturunuz ve genital bölgeye basınç uygulayınız.
- Tuvalete her gün belli saatlerde giderek kendinize tuvalet alışkanlığı edininiz.
- Saat 16.00’dan sonra idrar söktürücü ilaç almayınız.
- Günde 5-8 defa tuvalete çıkınız.
- Ağır kaldırma, hapşırma, öksürme gibi etmenlerden kaçınınız.
- Önerilen pelvik taban egzersizlerini düzenli olarak yapınız.
Yaşlanma Rehberim 